غده پاراتیروئید با وزن و اندازه ای کوچک قادر به تنظیم سطح کلسیم در خون هستند . با ترشح هورمون پادسپردیس (PTH) ، سطح کلسیم در بدن افزایش می یابد . این غده ها همچنین با گره تیروئید در بدن همکاری می کند. اگر عملکرد این غده ها به هر دلیلی مختل شود ، ممکن است به بیماری های مربوط به این غدد منجر شود. با ما همراه باشید تا با خواندن مقاله دکتر سعید سهراب پور یکی از بهترین جراحان در حوزه جراحی غده پاراتیروئید در تهران به جواب تمام سوالاتتان در رابطه با این موضوع برسید.
غده پاراتیروئید چیست ؟
غده پادسپردیس از چهار عدد غده بیضی شکل و جدا از هم که در قسمت پشتی غده تیروئید قرار می گیرند تشکیل شده است که با ترشح هورمون پاراتومون وظیفه کنترل سطح کلسیم بدن را بر عهده دارد. هر یک از این غدد به طور معمولا تقریبا به اندازه یک دانه برنج هستند و قطر آن ها حدود ۳ – ۵ میلی متر و وزن ۳۰ تا ۳۰ میلی گرم می باشد. این غدد به طور طبیعی در قسمت های لوب های چپ و راست غدد تیروئید و در پشت آن قرار گرفته اند. این دو غده از نظر فیزیکی در نزدیکی هم قرار دارند و هر دو بخشی از سیستم غدد درون ریز بدن شما محسوب می شوند. اما عملکرد آن ها نسبت به یک دیگر کاملا متفاوت می باشد. غده پاراتیروئید با ترشح هورمون پاراتومون و با کمک گرفتن از هورمون کلسی تونین که به وسیله غده تیرویید تولید می شود می تواند میزان کلسیم خون را با تاثیر گذاشتن بر روی کلیه ها ، روده و همچنین استخوان ها تا حد بسیار بالایی افزایش دهد.
بیماری های غده پاراتیروئید
همانطور که از نام آن ها پیدا است بیماری هایی است که بر روی این غدد تاثیر می گذارند و باعث ایجاد اختلال و برهم زدن تعادل ظریف سطح کلسیم بدن می شود. معمولا سه نوع بیماری در غدد پاراتیروئید دیده می شود که عبارت اند از پر کاری غده پاراتیرویید ، کم کاری و سرطان پادسپردیس.
چرا برداشتن غده پاراتیروئید ضروری است؟
پرکاری پاراتیروئید (Hyperparathyroidism) در برخی موارد می تواند خطرناک باشد . زمانی که سطح کلسیم در خون بیش از حد افزایش می یابد (Hypercalcemia) ، ممکن است نیاز به برداشتن این غدد باشد . در این حالت ، پاراتیروئیدکتومی یا جراحی برداشت این توده ها انجام می شود . این جراحی به منظور کنترل سطح کلسیم در خون است و در صورت لزوم برای جلوگیری از عوارض جدی مرتبط با افزایش سطح کلسیم صورت می گیرد . همچنین ، در برخی موارد پرکاری این غده می تواند منجر به مشکلات خطرناکی مانند تشکیل سنگ کلیه ، ضعف استخوانی ، اختلالات عصبی و قلبی شود . بنابراین ، در صورت وجود علائم یا عوارض ناشی از بیش فعالی این غدد ، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم تحت معاینات و درمان مناسب قرار بگیرید.
آیا سرطان پاراتیروئید کشنده است؟
سرطان پاراتیروئید یک نوع نادر از سرطان غدد درون ریز است که از غدد پاراتیروئید منشأ می گیرد. این غدد وظیفه تنظیم سطح کلسیم خون را بر عهده دارند. گرچه این نوع سرطان نادر است ، اما می تواند جدی و بالقوه کشنده باشد ، به ویژه اگر به موقع تشخیص داده نشود. علائم سرطان پاراتیروئید معمولاً ناشی از افزایش بیش ازحد هورمون پاراتیروئید (PTH) و سطح بالای کلسیم در خون (هایپرکلسمی) است که می تواند باعث ضعف عضلانی ، سنگ کلیه ، پوکی استخوان ، اختلالات گوارشی و مشکلات قلبی شود. درمان اصلی این بیماری ، جراحی برای برداشتن تومور است. در صورت گسترش بیماری ، پرتو درمانی و درمان های دارویی ممکن است استفاده شوند. میزان بقای بیماران به مرحله تشخیص بستگی دارد. در صورت تشخیص زود هنگام و درمان مناسب ، احتمال کنترل بیماری بیشتر است ، اما در مراحل پیشرفته ، خطر مرگ افزایش می یابد.
هورمون پاراتیروئید چگونه بر بدن تأثیر می گذارد؟
هورمون پاراتیروئید (PTH) نقش کلیدی در تنظیم سطح کلسیم ، فسفر و ویتامین D در بدن دارد. این هورمون با تحریک استخوان ها برای آزاد سازی کلسیم ، افزایش جذب روده ای کلسیم و کاهش دفع کلیوی آن ، تعادل کلسیم را حفظ می کند. کمبود PTH می تواند منجر به گرفتگی عضلات و ضعف استخوان ها شود ، در حالی که افزایش بیش از حد آن خطر ابتلا به پوکی استخوان ، سنگ کلیه و مشکلات قلبی را افزایش می دهد. عملکرد صحیح این هورمون برای سلامت استخوان ها ، اعصاب و عضلات ضروری است و هرگونه اختلال در ترشح آن می تواند تأثیرات گسترده ای بر متابولیسم بدن داشته باشد.
دریافت نوبت با دکتر سعید سهراب پور
چرا سطح کلسیم در بدن مهم است؟
سطح کلسیم در بدن بسیار مهم است زیرا این ماده در اجرای عملکردهای مختلف و ضروری در بدن نقش دارد . برخی از نقش های مهم کلسیم در بدن عبارتند از :
- استحکام استخوان ها و دندان ها : کلسیم عمده ترین عنصری است که در استخوان ها و دندان ها وجود دارد و برای حفظ سلامت و استحکام آن ها بسیار اهمیت دارد .
- تنظیم عملکرد قلب : سطح مناسب کلسیم در بدن برای تنظیم ضربان قلب و انقباضات عضلانی (شامل عضله قلب) ضروری است .
- نقش در سیستم عصبی : کلسیم در انتقال پیام های عصبی و تنظیم عملکرد سیستم عصبی نقش دارد .
- عملکرد آنزیم ها : کلسیم در فعالیت طبیعی بسیاری از آنزیم ها در بدن نقش دارد و در فرآیندهای بیوشیمیایی مختلف تعامل دارد .
- عملکرد عضلات : کلسیم در تنظیم انقباضات عضلات و عملکرد ماهیچه ها و ماهیچه های صاف (مثل عضلات گوارشی) نقش دارد .
- درگیری در عملکرد خون : کلسیم در مراحل انعقاد خون و جمع شدن پلاکت‌ها نقش دارد .
با توجه به این دلایل ، حفظ سطح مناسب کلسیم در بدن برای حفظ سلامت عمومی و عملکرد صحیح بدن بسیار اهمیت دارد .
هایپرپاراتیروئیدیسم
زمانی که سطوح کلسیم بالا و هورمون این غده در بدن بیش از حد افزایش می یابد ، ممکن است به مشکلی به نام پرکاری یا هیپرپاراتیروئیدیسم دچار شوید. در این حالت ، عملکرد صحیح این غده مختل می شود و بیمار به علائم و عوارض این بیماری مبتلا می شود.
هایپرپاراتیروئیدی اولیه
در بیماری پرکاری اولیه این غده ، عملکرد این غدد همواره در سطح بالا قرار دارد و باعث می شود تا کلسیم در بافت استخوانی تجزیه و وارد خون شود ، همین امر باعث پوکی استخوان و شکنندگی آن می باشد ، با وجود این مسئله افزایش سطح کلسیم در خون را شاهد خواهیم بود و از سوی دیگر به این دلیل که کلیه ها مسئول تصفیه خون هستند بنابراین کلسیم بیشتری را جذب و احتمال سنگ کلیه و مشکلات ناشی از آن را افرایش می دهند.
همین‌طور مسئله با افزایش کلسیم در دستگاه گوارش موجب یبوست خواهد شد. در اکثر بیماران مبتلا به این بیماری یکی از غدد درگیر و دچار پرکاری می شود که به آن آدنوم واحد گفته می شود ، در بین بیماران ۱۰ درصد با پرکاری دو یا سه عدد از چهار غده پاراتیروئید درگیر پرکاری می شوند و به آن آدنوم دوگانه و یا سه گانه گفته می شود و تنها ۱۰ درصد با هایپرپلازی چهارگانه یعنی پرکاری در چهار غده مواجه هستند . در این بیماری در کل آمار بیماران مربوطه ۸۵ درصد مرتبط با آدنوم ناشی از توده های خوش خیم ، ۱۴ درصد مربوط به هایپرپلازی چهار غدد و ۱ درصد مرتبط با توده های بدخیم در این توده است.
پرکاری و کم کاری غده پاراتیروئید چه علائمی دارد ؟
پر کاری غده پاراتیروئید (هایپرپاراتیروئیدیسم)
در این وضعیت ، غده پادسپردیس بیش‌ازحد هورمون PTH ترشح می کند که منجر به افزایش سطح کلسیم خون می شود. علائم شامل:
- خستگی و ضعف عضلانی
- درد های استخوانی و پوکی استخوان
- سنگ کلیه و مشکلات ادراری
- یبوست ، تهوع و کاهش اشتها
- افسردگی ، اختلال حافظه و گیجی
کم کاری غده پاراتیروئید (هیپوپاراتیروئیدیسم)
در این حالت ، میزان هورمون PTH کاهش می یابد که باعث افت کلسیم خون می شود. علائم شامل:
- گرفتگی و اسپاسم عضلات
- بی حسی و سوزن سوزن شدن در انگشتان و لب ها
- شکنندگی ناخن ها و ریزش مو
- تشنج و افزایش تحریک پذیری عصبی
- اضطراب ، افسردگی و مشکلات شناختی
- تشخیص و درمان به موقع این اختلالات اهمیت زیادی در حفظ سلامت کلی بدن دارد.
ادنوم پاراتیروئید چیست؟
آدنوم پاراتیروئید یک تومور خوش خیم و غیرسرطانی است که از یکی از غدد پاراتیروئید منشأ می گیرد و منجر به ترشح بیش از حد هورمون پاراتیروئید (PTH) می شود. این افزایش ترشح باعث بروز هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه شده که منجر به افزایش سطح کلسیم خون (هایپرکلسمی) می شود.
- علائم آدنوم پاراتیروئید شامل خستگی ، ضعف عضلانی ، سنگ کلیه ، پوکی استخوان ، اختلالات گوارشی و مشکلات قلبی است. این بیماری معمولاً در میانسالی تشخیص داده می شود و در زنان شایع تر از مردان است.
- تشخیص آدنوم پاراتیروئید با اندازه‌گیری سطح PTH و کلسیم سرم ، همراه با تصویربرداری هایی مانند سونوگرافی و سیستامیبی اسکن انجام می شود.
- درمان اصلی آدنوم پاراتیروئید ، جراحی برای برداشتن آدنوم است که در اکثر موارد منجر به بهبود کامل بیمار می شود. در برخی بیماران که جراحی امکان پذیر نیست ، درمان های دارویی برای کنترل سطح کلسیم به کار می رود.
چه کسانی باید نگران سرطان پاراتیروئید باشند؟
می توان گفت سرطان این غده یک بیماری نادر است و افراد به ندرت درگیر آن می شوند . به بیانی دیگر این بیماری تنها حدود یک درصد از بیماری های مربوط به این توده را تشکیل می دهد. اما در صورتی که فرد به مواردی مثل سطح بالای کلسیم در خون یا سطح بالای هورمون (PTH) بیش از حد طبیعی دچار باشد ، احتمال سرطان این غده هم وجود دارد و در این موارد نیاز است برای پیشگیری و بهبود حال بیمار جراحی پادسپردیس توسط یک دکتر خوب و با تجربه انجام پذیرد. بنابراین ، افرادی که این علائم را دارند باید مورد بررسی و معاینه دقیق قرار بگیرند تا ریسک بیماری سرطان برای آن ها به حداقل برسد. علائم هایپرپاراتیروئیدیسم می‌توانند شامل موارد زیر باشند :
- اضطراب و عصبانیت بیش از حد
- خستگی و ضعف عضلانی
- سردرد و سر درد متناوب
- دچار شدن به عرق ریزی بیش از حد
- احساس گرما و تب مستمر
- افزایش ضربان قلب و قلب تپنده
- بی اشتهایی و کاهش وزن
- تحریک و افزایش فعالیت چشم ها (ممکن است منجر به چشم های افتاده یا اختلال در بینایی شود)
- تغییرات در دوره قاعدگی زنان
اگر این علائم را در خودتان مشاهده می کنید ، بهترین راه تشخیص دقیق و درمان مناسب، مراجعه به پزشک است.
درصد موفقیت جراحی پر کاری پاراتیروئید چقدر است؟
درصد موفقیت جراحی پر کاری پاراتیروئید بسیار بالا است و معمولاً بین ۹۵ تا ۹۸ درصد گزارش می شود. این میزان موفقیت به تشخیص دقیق غده پاراتیروئید بیش فعال ، مهارت جراح و استفاده از تکنیک های پیشرفته قبل از جراحی و اندازه گیری سریع PTH حین عمل بستگی دارد. در موارد نادر، در صورت باقی ماندن بافت پاراتیروئیدی بیش فعال یا وجود پادسپردیس های اضافه ، ممکن است نیاز به جراحی مجدد باشد.
دریافت نوبت با دکتر سعید سهراب پور
روش های تشخیص هایپر پاراتیروئیدیسم
برای تشخیص این بیماری ، اقدامات متعددی باید صورت بگیرد که از سوی پزشک متخصص انجام هر تست به شما اعلام می شود:
- آزمایش خون : اولین روش برای شناسایی این بیماری مرتبط با این غده ، انجام آزمایش خون است. چنانچه در جواب تست مشخص گردد که سطح کلسیم و هورمون PTH بالا می باشد ، باید یکسری آزمایشات تکمیلی دیگر به انجام برسند تا تعیین شود که آیا نیاز به جراحی پاراتیروئید هست یا خیر. از جمله آزمایش های تکمیلی می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- تست سنجش تراکم استخوان
- آزمایش ادرار
- تست های تصویربرداری از جمله سونوگرافی کلیه
تفاوت غده تیروئید و پاراتیروئید در چیست؟
محل قرارگیری
- تیروئید در قسمت جلویی گردن ، زیر حنجره قرار دارد.
- پاراتیروئید چهار غده کوچک هستند که در پشت تیروئید قرار گرفته اند.
عملکرد
- تیروئید با تولید هورمون های T3 و T4 متابولیسم ، رشد و انرژی بدن را کنترل می کند.
- پاراتیروئید هورمون PTH را ترشح می کند که سطح کلسیم و فسفر خون را تنظیم می کند.
تأثیر بر بدن
- اختلالات تیروئید بر سوخت و ساز ، ضربان قلب و وزن تأثیر می گذارند.
- اختلالات پاراتیروئید تعادل کلسیم را مختل کرده و باعث مشکلات عضلانی و استخوانی می شوند.
- هر دو غده نقش حیاتی در سلامت بدن دارند ، اما عملکرد و تأثیرات آن ها کاملاً متفاوت است.
مراقبت های بعد از جراحی پاراتیروئید
بعد از عمل جراحی پاراتیروئید ، رعایت مراقبت های زیر ضروری است:
- استراحت کافی : از فعالیت های سنگین در روزهای اول پرهیز کنید.
- کنترل درد : مصرف داروهای تجویز شده برای کاهش درد.
- مراقبت از زخم جراحی : تمیز و خشک نگه داشتن محل جراحی.
- مصرف مکمل ها : در صورت نیاز ، مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D.
- پیگیری سطح کلسیم : انجام آزمایش خون طبق توصیه پزشک.
- تغذیه مناسب : مصرف غذاهای غنی از کلسیم و پرهیز از خوراکی های مضر.
- مراجعه به پزشک : پیگیری های منظم برای ارزیابی وضعیت بهبودی.
- توجه به علائم هشدار : در صورت بی حسی ، گرفتگی عضلات یا ضعف شدید ، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
آیا بیماری پاراتیروئید خطرناک است؟
بیماری های پاراتیروئید بسته به نوع و شدت آن ها می توانند خطرناک باشند. پر کاری پاراتیروئید باعث افزایش بیش از حد کلسیم در خون شده که ممکن است به مشکلات کلیوی ، سنگ کلیه ، پوکی استخوان و اختلالات قلبی منجر شود. کم کاری پاراتیروئید نیز می تواند باعث کاهش شدید کلسیم خون و مشکلات عصبی و عضلانی شود. در صورت تشخیص زود هنگام و درمان مناسب ، این بیماری ها قابل کنترل هستند ، اما عدم درمان می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.
آیا می توان سطح هورمون پاراتیروئید را در خون اندازه گرفت ؟
بله در صورتی که علائم پر کاری یا کم کاری غده پاراتیرویید را داشته باشید پزشک برای بررسی بیشتر برای شما آزمایش خون درخواست می کند تا سطح این هورمون را در خون ارزیابی کند. در کنار آن ممکن است پزشک سطح کلسیم خون یا ویتامین دی و فسفر را نیز ارزیابی کند.
