نگرانی از تغییر در تقارن صورت , کج شدن صورت بعد از جراحی پاروتید ، یکی از دغدغه های شایع بیماران است. این نگرانی به ویژه زمانی شدت می گیرد که فرد پس از عمل ، دچار افتادگی لب یا ناهماهنگی در حرکات عضلات صورت شود. چنین تغییراتی معمولاً ناشی از آسیب به عصب صورتی هستند ؛ عصبی حیاتی که در نزدیکی غده پاروتید قرار دارد و کنترل عضلات صورت را بر عهده دارد. مطالعات پزشکی نشان می دهند که ضعف موقت عضلات صورت پس از جراحی غده پاروتید در حدود ۹ تا ۳۲ درصد بیماران رخ می دهد ، که در اغلب موارد طی شش ماه بهبود می یابد. با این حال ، در برخی شرایط خاص ، مانند جراحی های گسترده یا تکراری ، احتمال آسیب دائمی به این عصب نیز وجود دارد. عواملی مانند اندازه و محل تومور ، نوع جراحی و مهارت و تجربه جراح ، نقش مهمی در کاهش یا افزایش این خطر دارند. آگاهی کامل بیمار از این مسائل و انجام مشاوره تخصصی پیش از عمل ، می تواند به تصمیم گیری آگاهانه کمک کرده و در صورت بروز عوارض ، مسیر توان بخشی مناسب را هموار سازد.
آگاهی از خطرات کج شدن صورت قبل از جراحی پاروتید
قبل از جراحی غدد بزاقی ، جراح باید تمام خطرات و عوارض غدد بزاقی ممکن را به بیمار اطلاع دهد ، از جمله احتمال کج شدن صورت بعد از جراحی پاروتید ناشی از آسیب به عصب صورتی. این اطلاع رسانی معمولاً در قالب یک مشاوره کامل و شفاف انجام می شود. همچنین ، بیمار باید فرم رضایت نامه را امضا کند که در آن تمام عوارض احتمالی ، از جمله مشکلات مربوط به تقارن صورت ، ذکر شده است. این کار به منظور اطمینان از اینکه بیمار به طور کامل از خطرات آگاه است و تصمیم آگاهانه ای برای انجام جراحی می گیرد، انجام می شود.
علت کج شدن صورت بعد از جراحی پاروتید چیست؟
علت کج شدن صورت پس از جراحی غده پاروتید به طور کلی به آسیب یا تحریک عصب صورتی (Facial Nerve) مربوط می شود ، همچنین مواردی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد می توانند در بروز این عارضه موثر باشند.
- آسیب مستقیم به عصب صورتی در حین جراحی
غده پاروتید در مجاورت عصب صورتی یا همان فاسیال قرار دارد. در طی جراحی ، به ویژه اگر تومور بزرگ یا نزدیک به شاخه های اصلی عصب باشد ، احتمال دارد عصب یا شاخه های آن به طور مستقیم بریده ، کشیده یا له شوند. این آسیب می تواند باعث فلج یا ضعف عضلات همان سمت صورت شود.
- آسیب غیرمستقیم یا فشاری به عصب
حتی بدون بریدن عصب ، وارد شدن فشار طولانی مدت توسط ابزار جراحی یا هموستاز نامناسب (برای توقف خونریزی) می تواند باعث اختلال عملکرد عصب شود. این نوع آسیب معمولاً موقتی است و پس از چند هفته تا ماه بهبود می یابد.
- واکنش التهابی اطراف عصب
پس از جراحی ، بدن وارد فاز ترمیم می شود که ممکن است با التهاب بافتی همراه باشد. این التهاب می تواند به صورت گذرا عملکرد عصب را مختل کرده و باعث ایجاد علائم عدم تقارن صورت شود و کج شدن صورت بعد از جراحی غدد بزاقی شود.
- آسیب به شاخه های محیطی عصب
عصب صورتی پس از خروج از سوراخ ماستوئید به چند شاخه تقسیم می شود (مانند شاخه های گیجگاهی ، گونه ای ، فکی ، گردنی و غیره). جراحی هایی که نزدیک به این شاخه ها انجام می شوند ، ممکن است باعث آسیب های محدودتر ولی مؤثر بر ظاهر صورت شوند ، مانند افتادگی گوشه دهان یا ناتوانی در بالا بردن ابرو.
- فیبروز یا چسبندگی بافتی پس از جراحی
گاهی پس از جراحی ، بافت های ترمیم شده اطراف عصب ممکن است سفت یا چسبنده شوند (فیبروز) ، که این وضعیت باعث فشار مزمن روی عصب و بروز کجی صورت به شکل مزمن می گردد.
- وسعت جراحی پاروتید
در جراحی های وسیع تر مانند پاروتیدکتومی کامل خطر آسیب به عصب بیشتر از جراحی های محدودتر است. هرچه میزان برداشت بافتی بیشتر باشد ، احتمال درگیری با مسیر عصب بیشتر خواهد بود.
- تجربه و مهارت جراح
عدم شناخت دقیق آناتومی صورت یا بی تجربگی در جراحی های سر و گردن می تواند منجر به آسیب غیرضروری به ساختارهای حیاتی از جمله عصب صورتی , کج شدن صورت بعد از جراحی پاروتید شود. استفاده از لوپ های جراحی و مانیتورینگ عصب می تواند به کاهش خطر کمک کند.
آیا کج شدن صورت پس از جراحی پاروتید دائمی است؟
کج شدن صورت پس از جراحی پاروتید معمولاً موقتی است و در اغلب موارد طی چند هفته تا چند ماه بهبود می یابد. اگر آسیب خفیف یا متوسط باشد ، با گذشت زمان و انجام فیزیوتراپی ، عملکرد عضلات صورت به حالت طبیعی بازمی گردد.
نکته مهم
با این حال ، در برخی موارد نادر که آسیب به عصب شدید یا دائمی باشد ، مثلاً در جراحی های گسترده یا تومورهای عمیق ، ممکن است بخشی از عدم تقارن , کج شدن صورت بعد از جراحی غدد بزاقی بماند. بررسی دقیق توسط پزشک ، نوع آسیب را مشخص می کند.
آیا فیزیوتراپی می تواند به بهبود کج شدن صورت بعد از جراحی پاروتید کمک کند؟
بله ، فیزیوتراپی می تواند در بهبود کج شدن صورت پس از جراحی پاروتید مؤثر باشد. این روش به ویژه زمانی مفید است که آسیب به عصب صورتی موقتی باشد. فیزیوتراپی شامل تمرینات خاصی است که به تقویت عضلات صورت و بازگرداندن حرکت طبیعی آنها کمک می کند. تکنیک های ماساژ غدد بزاقی صورت و تحریک الکتریکی عضلات نیز به تسریع فرآیند بهبود کمک می کنند. با استفاده از این روش ها ، بیمار می تواند حرکت عضلات صورت را بازسازی کند و به تدریج تقارن صورت خود را باز یابد. معمولاً فیزیوتراپی پس از مشاوره با پزشک و تعیین وضعیت آسیب ، در چند هفته یا ماه های پس از جراحی توصیه می شود. این درمان می تواند تأثیر زیادی در بازگشت عملکرد طبیعی عضلات و کاهش عوارض بلند مدت داشته باشد.
